هنر و میراث از اجزای اصلی گردشگری فرهنگی به حساب میآیند. واضح است که هنر میتواند به افراد یک نوع متمایز از لذت و انگیزش عاطفی بدهد. تصور میشود که گردشگری هنری قادر به جذب کسب و کارهای جدید و ساکنان از طریق افزایش تصویر مثبت از شهر میزبان باشد. چند عامل جاذب فرهنگی که برای جذب گردشگران به یک مقصد ضروری است، عبارتند از اماکن تاریخی، هنرها، صنایع دستی، معماری، سنتها و رسوم، غذاها، لباس ها وغیره. تأثیر متقابل میان صنایع دستی و گردشگری بر اکثر محققان پوشیده نیست و میتوانند ارتباطی دوسویه و سودآور با یکدیگر برقرار کنند. صنایع دستی میتواند یکی از عوامل موثر در جذب گردشگر باشد و متقابلاً صنعت گردشگری میتواند به رشد و توسعه و گسترش صنایع دستی، حفظ اصالت و بهبود کیفیت آن کمک نماید. در کشور ایران، سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری متولی اصلی این دو بخش است که با توجه به رسالت سازمانیاش در زمینه توسعه فرهنگی کشور میتواند مؤثر باشد.
گاهی صنایع دستی را شاخهای از گردشگری فرهنگی میدانند، زیرا صنایع دستی به علت آمیختگی با فرهنگ، سنن و باورهای جوامع و نیز گستردگی و ظرافت آن میتواند به عنوان انگیزههای اصلی برای سفر نیز باشد.
صنایع دستی یکی از مظاهر فرهنگی-هنری محسوب میشود و میتواند در شناساندن فرهنگ و تمدن بومی به گردشگران موثر باشد. صنایع دستی متنوع و در عین حال اصیل، میتواند مکمل جاذبه های تاریخی برای جلب گردشگران به ویژه به کشورهای در حال توسعه که اکثراً دارای تاریخ غنی هستند، به شمار آید؛
گردشگران تمایل دارند از کارگاههای صنایع دستی بازدید به عمل آورند و از این طریق همزمان با خرید، با مشارکت در ساخت و آشنایی با نحوه ساخت صنایع دستی، با افراد جامعه محلی ارتباط برقرار کنند و با آداب و رسوم آنجا آشنا شوند. هزینهای که توسط گردشگر صرف صنایع دستی میشود، به سمت جامعه محلی سرازیر میشود. از اینرو از لحاظ اقتصادی به جامعه محلی کمک میکند. بخشی جدایی ناپذیر از تجربه گردشگری “صنایع دستی” است که نشاندهنده سنتهای محلی و جمعیت بومی است. صنایع دستی به عنوان اجزای ملموس و هنرمندان صنایع دستی (صنعتگران صنایع دستی) به عنوان بخش ناملموس در فرهنگ، از جمله منابع مجهز در گردشگری هستند.
در سالهای اخیر تلاشهایی جهت احیای رشتههای صنایع دستی صورت گرفته است که در همین راستا رشتههای زریبافی، قفلسازی و گلابتونسازی در شهر اصفهان احیا شدهاند.
استان اصفهان با بیش از 9000 کارگاه انفرادی و گروهی و وجود بیش از 14000 هنرمند و صنعتگر از لحاظ جمعیت شغلی به عنوان اولین استان کشور در حوزه صنایع دستی شناخته میشود.
در گردشگری خلاق هنرمحور با تأکید بر صنایع دستی، نقش صنایع دستی به سوغاتی خلاصه نمیشود بلکه در بعضی موارد، صنایع دستی جاذبههای اولیه گردشگری هستند و گردشگری خلاق بر مبنای آن شکل میگیرد.
گردشگری هنری زیرمجموعه گردشگری فرهنگی و گردشگری میراث است و رابطه تنگاتنگی نیز با گردشگری علائق خاص دارد. گردشگری هنری عموماً شامل بازدید از مکانهایی نظیر نگارخانه های هنری، سالنهای اپرا، سالنهای تئاتر، سالنهای اجرای موسیقی کلاسیک و جشنوارههای هنری میشوند.
علاوه بر دیدار از نگارخانهها، موزهها، تئاترها و کنسرتها از اشکال تجربیتر گردشگری نظیر هنرها، صنایع، رقص و موسیقی محلی نیز بازدید میشود.
گردشگری خلاق
گردشگری خلاق با هدف غلبه بر مشکلات ناشی از تغییر سلایق مصرفکنندگان و معضل بازتولید متوالی، به تدریج جایگزین گردشگری فرهنگی سنتی (گردشگری نسل دوم) شد. گردشگری خلاق، سفری هدایت شده به سمت یک تجربه اصیل و تعاملی، همراه با یادگیری مشارکتی در حوزه هنر، میراث یا خصوصیت ویژهای از یک محل است و امکان برقراری ارتباط را با کسانی که در محل اقامت دارند و فرهنگ زندگی را ایجاد میکنند فراهم میآورد. هر مقصد ظرفیتهای خاصی برای ایجاد یک ترکیب منحصربهفرد از دانش، مهارت، داراییهای فیزیکی، سرمایه اجتماعی و جو و فضای خاص دارد که مکانهای خاص را مستعد توسعه نوع خاصی از فعالیتهای خلاق میکند. در جریان این فعالیتها که بخشهایی از جمله نقاشی، سفالگری، صنایعدستی، آشپزی، ادبیات و … را در برمیگیرد، گردشگر به تنهایی یا همراه با دیگران چیزی را میآموزد و خلق میکند.
فرآیند خلق (خلق مشارکتی)
خلق مشارکتی، یک فرآیند اجتماعی خلاق و پویاست که بر مبنای همکاری تولیدکنندگان (عرضهکنندگان) و مصرفکنندگان صورت میگیرد. این فرآیند، از طرف بنگاه و با هدف ایجاد معنا و ارزش برای مشتریان آغاز میگردد. خلق مشارکتی، خلق همزمان ارزش توسط عرضهکننده (یک شهر، یک کسب و کار خصوصی، یک بنگاه گردشگری) و مصرفکننده است. این رویکرد، مصرفکننده را یک عنصر فعال و دخیل در خلق ارزش محسوب میکند. فرآیند خلق مشارکتی ارزش، در رابطه گردشگر و ارائهدهنده خدمت گردشگری، فرآیندی است که در نتیجه گذار از تمرکز بر بازاریابی (انتقال یک طرفه ارزش به مشتریان) به تمرکز بر همکاری (خلق مشارکتی ارزش) با تمامی ذینفعان شبکه گردشگری شکل گرفته است. گردشگر در این فرآیند، تولید کننده و مصرفکننده مشارکتی تجربه است.
خلق تجربه مشارکتی حین سفر به واسطه فعالیتهای گردشگری خلاق
در برخی موارد گردشگری فرهنگی به گردشگری خلاق توسعه پیدا کرده است که آن را نوعی از گردشگری میدانند که به بازدیدکنندگان این فرصت را ارائه میدهد که پتانسیل های خلاق خود را از طریق مشارکت فعال در دورههای مختلف توسعه دهد و تجاربی را بیاموزند که از ویژگیهای مقصد میباشد. گردشگری خلاق یک شکل پایدارتر از گردشگری است که امکان تجربه فرهنگ اصیل محلی را از طریق کارگاههای غیررسمی مشارکتی و تجارب خلاقانه فراهم میآورد. کارگاهها در گروههای کوچک در خانه و همراه با مربی برگزار میشوند و به بازدیدکنندگان این فرصت را میدهند که همزمان با کشف و پرورش خلاقیتهای خود به مردم محلی نزدیکتر شوند. امروزه، دامنه گردشگری خلاق، بطور قابل توجهی گستردهتر شده است. تعداد زیادی از فعالیتها از بسیار فعال تا منفعل، امکانات خلاق، فضاهای خلاق و یا خوشههای فرهنگی در میان انبوهی از دستههای خلاقیت هستند. همچنین ممکن است گردشگری خلاق یک نیچه مارکت یا بازار خاص نباشد، بلکه ترجیحاً یک عمل خلاق مرتبط با تولید، مصرف و مکان است.
گردشگران خلاق از ذینفعان مهم در گردشگری خلاق هستند. این مسئله برای تمام گردشگران عادی میباشد نه فقط هنرمندان به عنوان گردشگران خلاق. گردشگر خلاق فردی است که خود به صورت فعالانه و با همکاری، تجربه خود را خلق میکند. گردشگران خلاق میتوانند به دستههای مختلفی تقسیم شوند. به عنوان مثال، شبکه گردشگری خلاق، هنرمندان را گردشگران خلاق میداند. اگرچه تمام گردشگران عادی را که علاقهمند به یادگیری فرهنگ محلی منطقه در حین مسافرت هستند را میتوان گردشگران خلاق نامید، پنج گروه مجزا از گردشگران خلاق شناسایی شدند: جستوجو گران چیزهای نو، آموزندگان دانش و مهارت، آگاه از رشد همسفران خود، آگاه از مسائل محیط زیستی و نوع استراحت و تفریح. هر کدام شامل فاکتورهای ترکیبی مختلف هستند که میتوانند بینش جدیدی نسبت به اینکه چگونه گردشگران خلاق مختلف تجارب خلاقانه شخصی خود را در این سایتها بسازند، به وجود آورند.
گردشگری خلاق شکلی از گردشگری است که به بازدیدکننده این امکان را میدهد تا تواناییهای بالقوه خلاق خود را از طریق مشارکت فعالانه در دورهها و تجارب آموزشی که مختص مقصد گردشگری مورد بازدید میباشند، توسعه دهد. یونسکو (2006) گردشگری خلاق را آخرین حلقه از زنجیره تکامل گردشگری معرفی میکند. گردشگری خلاق اما سفری هدایت شده به سمت یک تجربه اصیل و تعاملی، همراه با یادگیری مشارکتی در حوزه هنر، میراث یا خصوصیت ویژهای از یک محل است و امکان برقراری ارتباط را با کسانی که در محل اقامت دارند و فرهنگ زندگی را ایجاد میکنند فراهم میآورد. گردشگری خلاق یک شکل پایدارتر از گردشگریست که امکان تجربه فرهنگ اصیل محلی را از طریق کارگاههای غیررسمی مشارکتی و تجارب خلاقانه فراهم میآورد. کارگاهها در گروههای کوچک در خانه و کارگاه مربی برگزار میشوند و به بازدیدکنندگان این فرصت را میدهند که همزمان با کشف و پرورش خلاقیتهای خود به مردم محلی نزدیکتر شوند. بطور کل مولفههای گردشگری خلاق شامل تجربه، مشارکت، اصالت، تعامل با جامعه محلی، تکیه بر خصوصیات منحصر بفرد مکان، کشف و پرورش استعدادهای خلاق طی فرآیند یادگیری میباشند.
خدمات پرسیس آرت به شما:
در دپارتمان گردشگری پرسیس، لزوم همجواری و همپیوندی اجزای زنجیره ارزش هنر و گردشگری، با شناسایی هر یک از رستههای منتخب صنایعدستی، افراد جریانساز حوزه هنر در کنار ایجاد فرصت خرید، مشاهده، آزمودن، آموختن و تولید مصرف مشارکتی برای بازدیدکنندگان اعم از جامعه محلی و یا گردشگران، از مهمترین اهداف و مبین موفقیت خدمات ما خواهد بود.
وجود خدمات گردشگری از جمله امکانات پذیرایی (رستوران و شربتسرا، …)، وجود فضاهای چندمنظوره جهت برگزاری رویدادهای موضوعی، نمایشگاه، شوروم، کارگاه و تعبیه فضای مکث و توقف و … با هدف افزایش طول مدت بازدید گردشگران و تبدیل مرکز به یک جاذبه مستقل گردشگری، مورد تأکید است.
از جمله کاربریهای خلاق مکمل پرسیس عبارتند از:
- ایجاد فضای نقد
- تبادل نظر و همافزایی برای هنرمندان، دانشجویان و علاقهمندان، ایجاد فضاهای غیرمتمرکز گفت و چای
- بخش راهنمایان فارسی و انگلیسیزبان آموزشدیده در خصوص هنر و صنایعدستی کشور
- بخش ارائه خدمات مورد نیاز گردشگران
- بخش ارائه خدمات لجستیک
- بخش تورهای هنرگردی
- برپایی شوروم و اتاق چیدمان
- تعبیه فضای اختصاصی برای کودکان با تم “هر کودک یک هنرمند است”
- راهاندازی کارگاههای زنده با حضور اساتید پیشکسوت
- امکان شرکت در رویدادها و کارگاههای عمومی برای گردشگران داخلی و بینالمللی با موضوع هنر و صنایعدستی متناسب با نیاز سنین مختلف