قلمزنی

نقش­ اندازی بر بدنه­ های فلزی از جنس مس، برنج، طلا، نقره از طریق چکش و قلم­های فولادی را به اصطلاح قلم­زنی می­گویند. قلم­زنی یک شیوه تزئینی است که بشر گذشته آن را همزمان با شناخت فلزاتی که در طبیعت وجود داشته و کشف چگونگی کار با آنها ابداع کرده است. امروزه قلم­زنی یکی از­ رشته­ های هنر سنتی ایران است که در رده هنرهای صناعی و در گروه فلزکاری قرار دارد. این هنر با قدمتی هزار ساله از جمله هنرهایی است که همچنان با تمام سبک و روش­های خود در اصفهان اجرا می­گردد. شیوه کار قلم­زنی بدین صورت است ابتدا آن شی را که می­خواهند روی آن قلم بزنند در اصزلاح قیر می­گذارند. ضخامت قیر باید در حدی باشد که موقع قلم زدن ضمن اینکه فرم کلی کار را در حین چکش زدن نگه می­دارد مانعی باشد برای جلوگیری از سوراخ شدن بدنه. پس از قیر گرفتن طرح به­صورت چرمه و گرد زغال به بدنه منتقل و سپس با قلمی با همین نام نیم بر می­شود. در اجرای طرح­های ذهنی، طرح بدون چرمه و مستقیماً بر بدنه نیم بر می­شود. در ادامه نقش با قلم­های فولادی که نوک آن حالت­های مختلفی دارد نیم ور، پایین بری و پرداز می­شود، قلم­هایی چون گرسوم، یک تو، نیم ور، ناخنی، بادامی، تخم گلی و … .

پس از اتمام قلم­زنی قیر به وسیله حرارت از آن جدا شده و قیرهای اضافی پاک می­گردد. در نهایت سطح قلم زده شده را با روغن جلا آغشته کرده و سپس دوده می­زنند تا زمینه و فرورفتگی­های کار به رنگ سیاه درآید. این نوع قلم­زنی ساده­ترین و در عین حال رایج­ترین شیوه اجرا می­باشد. در قلم­زنی برجسته یا جُنده کاری قیرگیری طی دو مرحله انجام می­گیرد، بدین صورت که ابتدا روی کار قیر اندود شده و با قلم­های مخصوص جُنده­کاری قسمت­هایی از طرح بیرون زده می­شود پس از قیر گیری مجدد در پشت کار قسمت­های برجسته مجدداً قلم­زنی می­شود. یکی از مشاغل وابسته به قلم­زنی سفیدگری است که طی آن لایه­ای از قلع، سطح قرمز مس و یا برنج را پوشش داده و سفید می­کنند. از سفیدکاری برای سفید کردن بدنه ­هایی که بدین صورت عرضه می­شوند استفاده می­کنند. بدین ترتیب که قبل از قلم­زنی ابتدا ظرف مورد نظر قلع اندود شده و سپس روی آن قلم زده می­شود. ظرافت طرح، یکنواختی همه سطوح بدنه و اجرای درست طرح از جمله امتیازات یک اثر خوب و ماندگار می­باشد.